فون و فعالیت‌های ماهانه پشه خاکی‌ها در کانون لیشمانیوز جلدی شهرستان بوشهر در سال 87-1386

زمینه: بیماری لیشمانیوز جلدی در استان بوشهر، یکی از بیماری‌های شایع بومی است که افزایش شیوع آن را در بعضی از مناطق استان، بویژه شهرستان بوشهر در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم. کنترل مؤثر این بیماری در صورتی امکان‌پذیر است که اطلاع دقیقی از اپیدمیولوژی بیماری (انگل، ناقل و مخزن) وجود داشته باشد. آگاهی از فون و فعالیت ماهانه ناقلین، یکی از اساسی‌ترین اطلاعاتی است که در اقدامات مربوط به کنترل آنها مورد نیاز بوده و بی‌توجهی به جنبه‌های مختلف زیستی حشره ناقل، می‌تواند موجب شکست استراتژی‌های کنترلی گردد. مواد و روش‌ها: این بررسی که یک نوع مطالعه توصیفی مقطعی است در سال‌های 87-1386 در چهار روستای آلوده شهرستان بوشهر انجام گردید. این مطالعه که نوعی مطالعه فونستیک و وفورگیری ماهانه پشه خاکی‌ها است با روش استاندارد تله چسبان انجام شد. نمونه‌ها با روش مرفولوژیک و استفاده از میکروسکوپ نوری و کلیدهای شناسایی معتبر مورد شناسائی قرار گرفت. یافته‌ها: در این مطالعه 15952 پشه خاکی صید و 16 گونه (شامل 6 گونه از جنس فلبوتوموس و 10 گونه از جنس سرژنتومیا) شناسایی شد که هشت‌گونه آن برای اولین بار از این شهرستان معرفی می‌گردد که عبارتند از: فلبوتوموس مونگولنسیس، فلبوتوموس کوکازیکوس، فلبوتوموس انصاری، سرژنتومیا تیبریادیس، سرژنتومیا کلایدِئی، سرژنتومیا آنتناتا، سرژنتومیا ایرانیکا، سرژنتومیا پالستینسیس.گونه‌های غالب در این بررسی به‌ترتیب عبارت بودند از: فلبوتوموس پاپاتاسی- سرژنتومیاسینتونی و فلبوتوموس آلکساندری. در اماکن خارجی از نظر وفور گونه، سرژنتومیاسینتونی و در اماکن داخلی (انسانی و حیوانی) فلبوتوموس پاپاتاسی گونه غالب بود. فعالیت ماهانه پشه خاکی‌ها از نیمه اول فروردین-ماه آغاز و در نیمه اول دی‌ماه خاتمه می‌یابد و اوج فعالیت آنها در نیمه اول تیرماه می‌باشد. اوج فعالیت ماهانه فلبوتوموس پاپاتاسی در نیمه اول مردادماه می‌باشد. نتیجه‌گیری: با توجه به طول مدت 9 ماهه فعالیت پشه خاکی‌ها در این شهرستان، و اوج فعالیت آنها به ویژه فلبوتوموس پاپاتاسی، برنامه‌ریزی و اجرای عملیات کنترل ناقل در تیرماه از اهمیت خاصی برخوردار است.